Δεν συνεχίζει ο καλύτερος, αλλά αυτός που προσαρμόζεται!

Ο κάθε άνθρωπος, σε οποιονδήποτε χώρο και αν δραστηριοποιείται, αναπτύσσει στοιχεία τα οποία τον βοηθούν να προσαρμοστεί και εξελιχθεί. Για κάθε τομέα δραστηριοποίησης τα «απαραίτητα» στοιχεία-χαρακτηριστικά ποικίλουν, ανάλογα με τις απαιτήσεις των συνθηκών. Στο περιβάλλον του αθλητισμού, η προσαρμογή και επιτυχία των αθλητών εξαρτάται από παράγοντες που αφορούν κυρίως σε σωματικά, και τεχνικά στοιχεία, ως εκείνα που «προβάλλονται» περισσότερο. Οι αθλητές προπονούνται για να αναπτύξουν τα ανάλογα για το άθλημά τους στοιχεία δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στο πώς θα βελτιωθούν όσον αφορά στη σωματική τους κατάσταση όσο και στην τεχνική τους γνώση.

Γιατί, ωστόσο, δεν έχουν κάθε μέρα την ίδια διάθεση; Ποια είναι τα στοιχεία που καθορίζουν την ανοχή τους στην κούραση της προπόνησης; Γιατί κάποιοι κατανοούν περισσότερο τις οδηγίες που δίνονται και αναπτύσσουν αντίστοιχα καλύτερη αντίληψη και ταχύτητα σκέψης; Για ποιο λόγο κάποιοι αθλητές γίνονται «καλύτεροι» από τους υπόλοιπους, ενώ ακολουθούν την ίδια προπόνηση; Και αν είναι κάποιος ταλαντούχος σε τεχνικά ή σωματικά στοιχεία, θα φτάσει απαραίτητα στην κορυφή; Γιατί για αρκετούς αθλητές, η προπόνηση είναι περιβάλλον υψηλής απόδοσης, ενώ στον αγώνα δυσκολεύονται να «βγάλουν» τον καλό τους εαυτό.

Η σημασία της αποδοχής των αθλητών

“Ο τίτλος ενός βιβλίου ισούται με χίλιες λέξεις” και ίσως ακόμη περισσότερες σελίδες. Ειδικά όταν πρόκειται για βιβλία που αφορούν σε παιδιά-αθλητές και στη σχέση τους με τους γονείς τους. «Θα συνεχίσεις να με αγαπάς ακόμη και αν δεν κερδίσω;», τιτλοφορείται ένα ξενόγλωσσο βιβλίο, το οποίο αποτυπώνει την ανησυχία των μικρών (και των μεγάλων) σε ηλικία αθλητών για τη στάση των γονέων τους απέναντί τους.

Η στάση των γονέων στον αθλητισμό, αναφέρεται στον τρόπο που οι γονείς αντιμετωπίζουν τον αθλητισμό και υποστηρίζουν τον αθλητή, καθώς και τη γενικότερη συμπεριφορά τους απέναντι στην αθλητική δραστηριότητα του παιδιού..

Αναφορικά στη στάση των γονέων, αυτή εκφράζεται μέσα από τις πεποιθήσεις και απόψεις τους για την έννοια του αθλητισμού. Ποια είναι η τοποθέτησή τους για την ωφέλιμη ή μη επίδραση του αθλητισμού, ποια η σημασία της προσπάθειας και της δουλειάς, ποιο το αντίκτυπο της νίκης και της ήττας, ποιος είναι ο πρωταγωνιστής της «παράστασης» με τίτλο «αθλητισμός»;

Ο αθλητισμός συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό παιδιών, με βασικό στόχο την ευχάριστη ενασχόλησή τους με μια δραστηριότητα η οποία συνδυάζει την άσκηση και τη διασκέδαση. Ταυτόχρονα τα παιδιά/αθλητές αποκομίζουν αρκετά άλλα οφέλη, αποβλέποντας στην ανάπτυξη στοιχείων προσωπικότητας, τα οποία θα τους βοηθήσουν στην προσαρμογή τους στην ευρύτερη κοινωνική τους ζωή. Ορισμένα από τα παιδιά συνηθίζουν στην προσπάθεια και συνεχίζουν στον αθλητισμό για μεγάλο χρονικό διάστημα, άλλα εγκαταλείπουν για διάφορους λόγους. Ένας από τους σημαντικότερους είναι και το ότι «δυσκολεύονται να προσπαθήσουν».

Αποτελεί ίσως φαινόμενο της εποχής, η αδυναμία των παιδιών να ανταποκριθούν στις όποιες απαιτήσεις του περιβάλλοντος, αν και είναι ανάλογες των ηλικιακών τους ικανοτήτων. Πιο απλά: Τα παιδιά μπορούν αλλά δεν θέλουν! ‘Η δεν έχουν μάθει πώς να επιθυμούν και να διεκδικούν αυτό που θέλουν.

Ο αθλητισμός προσφέρει για τους συμμετέχοντες τη δυνατότητα να αναπτύξουν δεξιότητες και έννοιες, οι οποίες θα συμβάλλουν στη δόμηση μιας «λειτουργικής» προσωπικότητας. Δεξιότητες όπως η υπευθυνότητα, η συνέπεια, η αυτονομία θα βοηθήσουν να προσαρμοστεί στις όποιες υποχρεώσεις της «ενήλικης» καθημερινότητας. Ταυτόχρονα, κύριο όφελος του αθλητισμού, είναι το ότι παρέχει στον συμμετέχοντα τη δυνατότητα να αποκτήσει δεξιότητες με τη βοήθεια των οποίων θα ανταπεξέλθει σε «δύσκολες» συνθήκες της εξέλιξής του.

Στο τέλος του αγώνα συνηθίζουμε να χρησιμοποιούμε τη φράση: «φταίει η κακή μας ψυχολογία». Όταν η απόδοση είναι μειωμένη αποδίδουμε την αιτία σε ψυχολογικά «φαινόμενα»: «δεν έχει καλή ψυχολογία-είναι αδύναμος ψυχολογικά!». Και την επόμενη ημέρα πηγαίνει στην προπόνηση για να δουλέψει την «κακή του ψυχολογία». Και πώς δουλεύεται; Πολλές φορές ο ψυχολογικός παράγοντας, ως ο περισσότερο δυσδιάκριτος,  αποτελεί τον «εύκολο» τρόπο να αιτιολογήσουμε το αποτέλεσμα. Αποδίδοντας την αιτία στην ψυχολογική κατάσταση, επιτυγχάνουμε την επίλυση μιας «γνωστικής ασυμφωνίας»: και αναγνωρίζουμε την κακή μας απόδοση και βρίσκουμε την αιτία. Είναι όμως η πραγματική;

Είναι ένα από τα κύρια «προβλήματα» των αθλητών. Αναστέλλει τη λειτουργικότητά τους, «χαλάει» την εμπειρία των αγώνων, μειώνει την απόδοσή τους. Ο αθλητής «εύχεται» να περάσει η μέρα του αγώνα, όσο πιο γρήγορα γίνεται. Νιώθει ένα διαρκές βάρος στο στομάχι, κόμπο στο λαιμό, βαρύ το σώμα του και αδυναμία σε οποιαδήποτε κίνηση ή σε διαφορετική περίπτωση, ένταση και υπερκινητικότητα. Το άγχος είναι για τον αθλητή ένας από τους ανασταλτικότερους παράγοντες ως προς την απόδοσή του.

Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα παιδιά εισέρχονται και παραμένουν στον αθλητισμό είναι «για να με βλέπουν οι γονείς μου». Να βλέπουν το παιδί-αθλητή να προσπαθεί, να κουράζεται, να χαίρεται και να διασκεδάζει.

Αποτελεί εν τέλει «διασκέδαση» για τα παιδιά η συχνή παρουσία των γονέων στην προπόνηση; Για τους προπονητές «Όχι», για τους γονείς αποτελεί επιθυμία τους να παρακολουθούν τα παιδία να «αγωνίζονται».

Η «επίδραση» της παρουσίας των γονέων στην προπόνηση περιλαμβάνει μια σειρά από ειδικές συνθήκες...

Για τους λαούς της Ανατολής, η συμμετοχή σε ένα άθλημα, κυρίως στις πολεμικές τέχνες  (δυναμικά αθλήματα), δεν είναι απλά ένας τρόπος εκγύμνασης του σώματος, ούτε μόνο η αναζήτηση της νίκης, αλλά κάτι περισσότερο. Θεωρείται εκγύμναση του πνεύματος και παροχή στον αθλητή όλων εκείνων των στοιχείων που θα του είναι απαραίτητα στην καθημερινή του ζωή. Οι πολεμικές τέχνες, σε μεγαλύτερο βαθμό από τα υπόλοιπα αθλήματα, προσφέρουν στους αθλητές, μια σειρά από στοιχεία/«εφόδια», τα οποία αποκτούν στο άθλημά τους και σχετίζονται με τον τρόπο διεξαγωγής του. Αναζητώντας τέτοιου είδους στοιχεία, η καθημερινή δραστηριότητα των πολεμικών τεχνών, δομεί στον χαρακτήρα του αθλητή ανθρώπινες αξίες όπως σεβασμό και υπακοή, αλλά και πολλά πνευματικά/ψυχολογικά στοιχεία: .....

Αν υπάρχει μία βεβαιότητα στον αθλητισμό, είναι ότι ο καθένας, ανεξάρτητα από το πόσο καλός είναι, κάποια στιγμή θα βιώσει την αποτυχία και την απογοήτευση. Το σημαντικό ερώτημα είναι, πώς θα ανταποκριθεί σε μια πιθανή αποτυχία;
Ο Michael Jordan (ο μεγαλύτερος αθλητής του μπάσκετ όλων των εποχών), έχει δηλώσει: «Έχω χάσει πάνω από 9000 βολές στην καριέρα μου. Έχω χάσει σχεδόν 300 παιχνίδια. 26 φορές, μου έχουν εμπιστευθεί το τελευταίο σουτ, ώστε να κερδίσουμε το παιχνίδι, και το έχασα.  Έχω αποτύχει ξανά και ξανά και ξανά στη ζωή μου. Και αυτός είναι ο λόγος που πέτυχα!».
Το σημείο κλειδί στη διαχείριση της απογοήτευσης είναι να καλλιεργήσει ο αθλητής μια «μετρημένη αισιοδοξία», ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την οποιαδήποτε αποτυχία και θα του επιτρέψει να είναι πιο ανθεκτικός. Περιγράφονται τρεις τρόποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να διαχειριστεί την αποτυχία:
Καταμερισμός ευθύνης
Η αποτυχία είναι μια κατάσταση που εγείρει στεναχώρια, δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα. Ο συναισθηματικός πόνος οδηγεί το άτομο στο να σταματήσει να σκέφτεται με τη λογική. Στο σημείο της ανάληψης της ευθύνης για την αποτυχία, υπάρχουν δύο μεγάλες «παγίδες». Η πρώτη αναφέρεται στη λήψη υπερβολικής ευθύνης για το αποτέλεσμα: «Είμαι απελπισμένος, δεν έκανα τίποτα σωστό, δεν είμαι αρκετά ικανός, φταίω για όλα» και αρκετές άλλες εκφράσεις που περιγράφουν την απαξίωση του εαυτού. Ωστόσο, η προσπάθεια απαξίωσης του εαυτού δεν βοηθά τον αθλητή να ανακάμψει. Η δεύτερη «παγίδα» είναι να ληφθεί ελάχιστη ευθύνη, όπου περιγράφεται μια κατάσταση στην οποία φταίνε όλοι εκτός από τον ίδιο τον αθλητή: «Ήταν ο άνεμος, ήταν σφάλμα του προπονητή μου, ήμουν άτυχος ....».
Οι υψηλού επιπέδου αθλητές είναι πολύ ειλικρινείς με τον εαυτό τους στον καταλογισμό της ευθύνης και έχουν αναπτύξει υψηλή συνειδητότητα για την ανάλυση της απόδοσής τους. Γνωρίζουν τι μπορούν να ελέγξουν και που θα αναζητήσουν την βελτίωση της απόδοσής τους. Εξάλλου «ο καλός είναι εκείνος που καταλαβαίνει τα λάθη του και μπορεί να τα διορθώσει πιο γρήγορα από τους άλλους».  Είναι πολύ σαφείς και ξεκάθαροι για τα πράγματα που μπορούν οι ίδιοι να ελέγξουν και να επηρεάσουν, και για όσα δεν μπορούν. Έτσι δεν θα κατηγορήσουν τον άνεμο ή τις καιρικές συνθήκες - αλλά θα εξετάσουν πόσο καλά προετοιμασμένοι ήταν για κακές καιρικές συνθήκες και θα αναλύσουν την τακτική τους για την αντιμετώπισή τους. Λαμβάνοντας την ανάλογη ευθύνη σημαίνει ότι θα μάθουν από μια κακή απόδοση και θα «εξοπλιστούν» καλύτερα για τον επόμενο αγώνα. Στην πορεία για την αναζήτηση του ιδανικού εαυτού του, ο κάθε αθλητής καλείται να γνωρίζει τα τρωτά του σημεία και να τα διορθώνει, καλείται να γνωρίζει ότι λαμβάνει την ευθύνη που του αναλογεί για να καρπώνεται και την επιτυχία που του αναλογεί!...

Για όσους ασχολούνται με τον αθλητισμό, η επαφή τους με το χώρο αποτελεί κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Σχεδιάζουν, επενδύουν, προσπαθούν, κοπιάζουν, θυσιάζουν και εν τέλει ικανοποιούνται. Για τον αθλητή, το καθημερινό πρόγραμμά του αναπτύσσεται με βάση την προπόνησή του και ο αθλητισμός αποτελεί το πιο σημαντικό «δευτερεύον» πράγμα της ζωής του (μετά τις προσωπικές του σχέσεις).    Είναι το πλαίσιο από όπου «αντλεί» και ταυτόχρονα «καταθέτει» την σωματική και ψυχική του ενέργεια. Αυτό που ανησυχεί τους αθλητές είναι η ακούσια αλλαγή της ρουτίνας τους, της ενασχόλησή τους με το αγαπημένο τους «χόμπι».
Τι συμβαίνει, ωστόσο, όταν η καθημερινότητα μεταβάλλεται υποχρεωτικά; Ο φόβος των αθλητών και για τους περισσότερους ο «μεγάλος» αντίπαλος, είναι ο τραυματισμός, από τον πιο ήπιο έως και τους περισσότερο σοβαρούς. Αντιμετωπίζεται με απογοήτευση, πόνο, στεναχώρια και ενίοτε από ψυχική και πνευματική απόσυρση.  Είναι η διακοπή της πορείας τους, ο «εκτροχιασμός» τους από τον στόχο τους. Είναι μια περίεργη αίσθηση απώλειας και δυστυχίας, όπως παρόμοια βιώνεται σε λιγοστές στιγμές της ζωής. Πολλές φορές υποχρεώνονται να μείνουν «εκτός» για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός δυσβάσταχτο για τους περισσότερους. Ωστόσο, ο τραυματισμός θεωρείται μια «φυσιολογική» κατάσταση στο περιβάλλον του αθλητισμού, μια συνθήκη που είναι συνδεδεμένη με τον αθλητισμό και την επιβάρυνση που ασκείται μέσω αυτού στο ανθρώπινο σώμα.
Η επιστροφή του αθλητή μετά από τραυματισμό θεωρείται περισσότερο δύσκολη και επίπονη, αναλογικά με την διάρκεια και τη σοβαρότητά του. Ο τρόπος με τον ο οποίο ο αθλητής θα αντιμετωπίσει τον τραυματισμό καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την πορεία αποθεραπείας του. Η αποθεραπεία εξαρτάται από την υπομονή και την επιμονή που θα επιδείξει ο αθλητής και διέρχεται από συγκεκριμένα στάδια:
Το στάδιο της «Άρνησης»
‘Η άρνηση είναι η λύση’
Όταν ετοιμάζεται για τον αγώνα-στόχο της χρονιάς, ο αθλητής έχει επενδύσει και θυσιάσει πολλά πράγματα. Το σοκ του αναπάντεχου τραυματισμού κάνει την κατάσταση να αποπνέει την εικόνα της πλήρους καταστροφής. Η πρώτη αντίδρασή του είναι να προσπαθήσει να μην πιστέψει αυτό που συνέβη ή οδεύει προς εξέλιξη. «Παίρνει το βλέμμα του» από τη διαφαινόμενη αρνητική συνθήκη, προσπαθεί να συνεχίσει σαν να μην συμβαίνει τίποτα, εστιάζει στην προπόνηση και τον επερχόμενο αγώνα. Αρνείται να δεχθεί ότι οι κόποι μια χρονιάς δεν θα ευοδωθούν με τη συμμετοχή τους στον αγώνα. Προσπαθεί να μην αισθάνεται τον πόνο, να τον αρνείται, για να μην υποστεί της συνέπειες της αποχώρησης. Το πνεύμα απομακρύνει την κατάσταση, την αψηφά. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή ο τραυματισμός μέσω της  σωματικής του διάστασης υστερεί και αδυνατεί να τον «υποστηρίξει». Οφείλει να αποδεχθεί ό,τι συνέβη, να αποδεχθεί την κατάσταση, ώστε να «συμφιλιωθεί» με το σώμα του, το οποίο τον «πρόδωσε». Η φράση που έρχεται πρώτα στο μυαλό είναι «θα ξυπνήσω αύριο το πρωί και όλα θα είναι ένα άσχημο όνειρο». Δεν είναι! 
Το στάδιο του «Θυμού»
‘Είναι άδικο!’
Η αδυναμία του να συνεχίσει και η διαφαινόμενη απουσία δημιουργούν το αίσθημα της αδικίας. Με τη σειρά του η «αδικία» φέρνει θυμό για ό,τι τον αφορά, εσωτερικό και εξωτερικό. Νιώθει προδομένος από το σώμα του, την προπόνησή του, τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν και τον υποστηρίζουν. Ένας αθλητής περιγράφει το στάδιο αυτό λέγοντας ότι «μου έφταιγε ό,τι αφορούσε στην προπόνηση, στον αθλητισμό, στην καθημερινότητά μου, στο σύμπαν ολόκληρο!»
Το στάδιο του «Παζαρέματος»
‘Αφήστε να προπονηθώ για λίγο!’
Όταν τελικά θα δεχθεί τον τραυματισμό του και θα προσπαθήσει να τον αντιμετωπίσει, θα νιώσει έναν ξαφνικό ενθουσιασμό και θα ζητήσει να πραγματοποιήσει την μέγιστη δυνατή προσπάθεια. Εκεί αρχίζει το «παζάρεμα», κυρίως με το θεράποντα ιατρό, για το αν μπορεί να κάνει από το περισσότερο ως το «έστω κάτι», για να μη χάσει την επαφή του με το άθλημά του. Επιζητά περισσότερες επισκέψεις, περισσότερες επαναλήψεις, περισσότερα ασκήσεις, ώστε να επιστρέψει το συντομότερο δυνατό.   
Το στάδιο της «Μελαγχολίας»
‘Δε γίνεται τίποτα!’
Οι έρευνες στο περιβάλλον του αθλητισμού δείχνουν ότι οι αθλητές που αντιμετωπίζουν τραυματισμούς μεγάλης διάρκειας τείνουν να παραμένουν σ’ αυτό το στάδιο για αρκετό χρονικό διάστημα, μη βλέποντας κάτι θετικό στην εξέλιξη της πορείας τους. Το παρελθόν ενθυμίζει τον τραυματισμό και την εγκατάλειψη, το παρόν χαρακτηρίζεται από αδυναμία και το μέλλον προοιωνίζεται δυσοίωνο, τα χαρακτηριστικά της μελαγχολίας! Ο ενθουσιασμός του προηγούμενου σταδίου για την ταχεία ανάρρωση έχει εξαφανιστεί, το οποιοδήποτε ευχάριστο συναίσθημα υποκαθίσταται από ένα σχεδόν μόνιμο αρνητισμό.   
Το στάδιο της «Αποδοχής»
‘Η λύση!’
Η αποδοχή του τραυματισμού και των συνεπειών του, η προσκόλληση στο πρόγραμμα αποθεραπείας και η συγκαταβατικότητα προς το περιβάλλον είναι η λύση του «προβλήματος». Οι έρευνες δείχνουν ότι ο τραυματισμός συνδέεται με έντονο άγχος, το οποίο δημιουργεί ένταση στους μύες και το σώμα γενικότερα, καθιστώντας το μη λειτουργικό, αναστέλλοντας έτσι την αποθεραπεία. Στο στάδιο αυτό η «συμφιλίωση» με την κατάσταση θα επιφέρει πνευματική και ψυχική ισορροπία και ηρεμία, στοιχεία που θα συμβάλλουν στην ανάκτηση της λειτουργικότητας του οργανισμού. 
Η αντιμετώπιση του τραυματισμού σχετίζεται με την τρόπο με τον οποίο τον επεξεργαζόμαστε γνωστικά και ψυχολογικά. Η πεποίθηση ότι αποτελεί απλά ένα «διάλειμμα» ή μια ευκαιρία για ξεκούραση και επαναπροσδιορισμό της πορείας, είναι η πιο ωφέλιμη τοποθέτηση απέναντι στα δεδομένα του τραυματισμού. Σε πρώτο επίπεδο, όταν υπάρχουν σημάδια που παραπέμπουν σε πιθανό τραυματισμό, ο αθλητής, ενεργώντας έξυπνα και ωφέλιμα για τον ίδιο, χρειάζεται να «κάνει πίσω», σκεπτόμενος ότι «μερικές ημέρες απουσίας είναι καλύτερες από μερικούς μήνες θεραπείας». Στην περίπτωση του σοβαρού τραυματισμού, η προσκόλληση στο πλάνο αποθεραπείας και η συνεργασία με τον ειδικό που έχει αναλάβει την πορεία της είναι εξίσου σημαντικά για την θετική έκβασή της. Για την αποθεραπεία απαιτείται τόση πειθαρχία όση και στο πρόγραμμα προπόνησης. 
Θετική στάση
Η εμπειρία του τραυματισμού είναι επίπονη, εξίσου ωστόσο και διδακτική. Η πεποίθηση της συνεισφοράς του τραυματισμού στη βελτίωση της αθλητικής προσωπικότητας του αθλητή, καθιστά την εμπειρία όσο γίνεται πιο θετική. Ο τραυματισμός λαμβάνει κατά πρώτο λόγο αρνητική θεώρηση, συνοδευόμενη από αρνητικό συναίσθημα. Η αποθεραπεία, ωστόσο, απαιτεί θετικό συναίσθημα, καθώς με θετική διάθεση το χρονικό διάστημα απουσίας μειώνεται αισθητά. Ο ασθενής δείχνει περισσότερη θέληση, προσπαθεί και δεσμεύεται στο πλάνο που προτείνει ο γιατρός, ακολουθεί με δεκτικότητα τις οδηγίες του.
Ωφέλιμα στοιχεία
Υποστηρίζεται επίσης ότι ο τραυματισμός και η αποθεραπεία συμβάλλουν στην ολοκλήρωση της αθλητικής προσωπικότητας. Ως κατάσταση, προσφέρει την ευκαιρία για την καλλιέργεια εννοιών όπως η υπομονή, ο αυτοέλεγχος, η συνέπεια, η επιμονή και η εστίαση στο στόχο, απαραίτητες για την εξέλιξη των αθλητών και την βελτίωση τους ως άτομα και ως αθλητές. Οι έννοιες που καλλιεργούνται μέσω της εμπειρίας του τραυματισμού είναι τα εφόδια του αθλητή για την αναζήτηση και την προσέγγιση της «προσωπικής κορυφής», του «ιδανικού εαυτού».
Υποστηρικτικό πλαίσιο
Η συμβουλή που δίνεται σε αθλητές είναι, κατά τη διάρκεια του τραυματισμού, να παραμείνουν συνδεδεμένοι...

Σελίδα 1 από 2