Οι περισσότεροι άνθρωποι, θεωρούν το πρότυπο του ψυχικά υγιή ατόμου μια ανέφικτη τελειότητα. Και γιατί συμβαίνει αυτό; Ένας μεγάλος αριθμός των ατόμων τα οποία αναζητούν την βοήθεια ψυχολόγου, δεν γνωρίζουν πως θέλουν να είναι στο αύριο, κι αυτό είναι κάτι που συναντώ καθημερινά στην επαγγελματική μου εμπειρία. Αναγνωρίζουν σε αρκετά σημαντικό βαθμό κάποια από αυτά που τους ενοχλούν, αλλά δεν έχουν σκεφτεί πως θέλουν την καλή εκδοχή της ζωής τους και του εαυτού τους. Το κυρίαρχο αίτημα «θέλω να νιώθω καλά», μοιάζει σαν το μοναδικό αίτημα, κι αυτό εμένα με στεναχωρεί κάθε φορά που το ακούω γιατί βλέπω χαμηλές προσδοκίες πίσω από αυτό.

Ο Maslow ήταν Αμερικανός ψυχολόγος ο οποίος έμεινε γνωστός για τη θεωρία ιεράρχησης των αναγκών που υποστηρίζει ότι υπάρχουν πέντε επίπεδα αναγκών, από τα οποία εξαρτάται όλη σχεδόν η συμπεριφορά μας. Αυτά τα ταξινόμησε ιεραρχικά, από τα πιο βασικά και πρωτόγονα (σε σχέση με τη συμπεριφορά που προκαλούν), μέχρι τα πιο πολιτισμένα και ώριμα. Σύμφωνα με την οποία οι ανάγκες των ανθρώπων είναι ιεραρχημένες από τις ανάγκες για επιβίωση, ανάγκες ασφαλείας, ανάγκες κοινωνικής αποδοχής, ανάγκες αυτοεκτίμησης, και κορυφώνονται με τις ανάγκες για αυτολοκλήρωση. Η θεωρία του Maslow , γνωστή και ως Πυραμίδα αναγκών, έχει επηρεάσει σημαντικά τον κόσμο των επιχειρήσεων.

Το άγχος δεν εκφράζεται σε όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο, ούτε στον ίδιο βαθμό. Επίσης κάθε άγχος δεν είναι στον ίδιο βαθμό εμφανής έκφραση, ούτε στους γύρω ούτε σε εμάς τους ίδιους. Πολλές συμπεριφορές λαμβάνονται , ειδικά από τον περίγυρο, ως «παραξενιές» αλλά ουσιαστικά πρόκειται για εκφράσεις άγχους και μάλιστα άγχους που συνδέεται με τραύμα.

Η έρευνα έχει αποδείξει μια σημαντική σχέση μεταξύ τραύματος και πολλών συμπτωμάτων άγχους, διαπιστώνοντας έτσι ότι εμπειρίες μας από την παιδική μας ηλικία (αλλά και πέραν αυτής), συχνά οδηγούν σε εκδηλώσεις συμπεριφορών άγχους που εμφανίζονται και στην ενήλικη ζωή.

Πως συμβαίνει αυτό; Κυρίως γιατί μια κύρια γενεσιουργός αιτία του άγχους είναι ο φόβος της αρνητικής θεώρησης ή αξιολόγησης μας , ανεξάρτητα από τον αφορμή με την οποία τελικώς θα εκδηλωθεί το άγχος...

Μια νέα έννοια που ονομάζεται αυτοσύνδεση μπορεί να αποτελέσει κεντρικό ρόλο για την ευτυχία, την ικανοποίηση και την γενικότερη ευημερία στην ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.

Τι μπορεί να περιλαμβάνει όμως η έννοια της αυτοσύνδεσης;

Περιλαμβάνει τρεις πολύ συγκεκριμένες έννοιες της ψυχολογίας, κι αυτές είναι: η αυτογνωσία, η αποδοχή και η ταύτιση (ευθυγράμμιση)...

Η σύγχρονη ζωή απαιτεί εξαιρετικά κατευθυνόμενη προσοχή, υψηλή γνωστική εστίαση, χωρίς απαραίτητα τα πεδία στα οποία τις απαιτεί να είναι της ίδιας σοβαρότητας ή πραγματικού ενδιαφέροντος όλα, και παράλληλα εκπαιδεύει το άτομο να αγνοεί ως περισπασμούς, οτιδήποτε δεν εμπεριέχεται σε αυτά τα πεδία. Αυτό όλο οδηγεί σε Γνωστική κούραση, πολλές φορές και εξάντληση.

Η θεωρία αποκατάστασης της προσοχής (Attention Restoration Theory - ART) εξηγεί πώς η φύση μπορεί να αποκαταστήσει την εστίαση και την προσοχή μας. Το 1989 οι Rachel και Stephen Kaplan πρότειναν αυτήν την θεωρία που εξήγησε αυτό που αντιμετωπίζουμε έντονα σήμερα ως γνωστική (νοητική) κόπωση και πώς οι «πράσινες εμπειρίες» μπορούν να μας βοηθήσουν να αποκαταστήσουμε τη γνωστική μας λειτουργία.

Η σύγχρονη ζωή απαιτεί αυτό που η ART αποκαλεί κατευθυνόμενη προσοχή ή εθελοντική προσοχή. Σκεφτείτε το ως εξής: Πολλά πράγματα που κάνουμε απαιτούν υψηλή εστίαση και συγκέντρωση ενώ ταυτόχρονα αποκλείουμε «ερεθίσματα που δεν σχετίζονται με την εργασία αυτή». Στην ψυχολογία, οι εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου είναι εκείνες που είναι υπεύθυνες για υψηλότερης τάξης γνωστικές λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της εστιασμένης προσοχής και της λήψης των αποφάσεων...

Η αποφυγή είναι μια πολύ συνήθης , σχεδόν αυτοματοποιημένη, κι αρκετά ελκυστική στρατηγική αντιμετώπισης των δυσάρεστων συναισθημάτων. Κι ενώ βραχυπρόθεσμα προσφέρει άμεση ανακούφιση , έχει αρνητικές και δυσάρεστες συνέπειες μακροπρόθεσμα. Η εύρεση της σωστής ισορροπίας μεταξύ του τι να κρατάμε και ένα επεξεργαζόμαστε και τι να απομακρύνουμε από δυσάρεστα συναισθήματα αλλά και σκέψεις, είναι το κλειδί για μια ζωή πιο ουσιαστική,

Η ανάπτυξη του αυθεντικού εαυτού μας και η αναγνώριση των αξιών που μας εμπνέουν, μπορεί να χρησιμεύσει ως το αντίδοτο στην αποφυγή και τελικά την επίτευξη της επιθυμητής αυτής ισορροπίας.

Είναι φυσικό (αλλά όχι πάντα λειτουργικό) να αποφεύγουμε πράγματα που μας δυσκολεύουν, μας ζορίζουν και που απαιτούν προσπάθεια από εμάς. Κατά βάση την αποφυγή μας την λειτουργούμε καθημερινά, από πχ απλές υποχρεώσεις όπως το συμμάζεμα του σπιτιού, μέχρι τα πιο πολύπλοκα όπως την διαχείριση μιας διαφωνίας στην σχέση μας ή την διεκδίκηση μιας μεταχείρισης στα επαγγελματικά μας. Αφήνω τα πράγματα να λειτουργήσουν λίγο από μόνα τους, με την ελπίδα να διορθωθούν χωρίς την επέμβασή μου, ή δικαιολογώ μια αναβολή στον εαυτό μου με την αιτιολόγηση ότι ίσως δεν είναι η κατάλληλη στιγμή. Κι αυτό ακριβώς είναι η αποφυγή...

Σίγουρα έχετε ακούσει πολύ συχνά τα τελευταία χρόνια, κι ειδικά με τον ερχομό της πανδημίας , την έννοια της ψυχικής ανθεκτικότητας. Της ικανότητας δηλαδή ενός ατόμου να ανταπεξέρχεται σε ένα τραυματικό γεγονός που βιώνει και να ανακάμπτει από αυτό.

Η Ψυχολογική ευελιξία είναι μια εξίσου, αν όχι σημαντικότερη, δεξιότητα την οποία οφείλουμε να «μάθουμε» στον εαυτό μας καθώς δεν γεννιόμαστε με αυτήν ως ικανότητα, τουλάχιστον στον βαθμό που θα θέλαμε. Ως Ψυχολογική ευελιξία λοιπόν θα ορίζαμε την ικανότητα ενός ατόμου να αποδέχεται, να αντιμετωπίζει και να προσαρμόζεται σε δύσκολες καταστάσεις και πραγματικότητες αλλά και να συνεχίζει να το κάνει εν μέσω συνεχών αλλαγών με σχετική ευκολία.

Σε μια μελέτη των Masuda & Tully διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που ανέφεραν χαμηλά επίπεδα ψυχολογικής ευελιξίας ήταν περισσότερο πιθανό να εμφανίσουν σωματοποίηση των αρνητικών συμπτωμάτων τους (την εμπειρία οργανικών προβλημάτων χωρίς ευδιάκριτη οργανική αιτία), κατάθλιψη, άγχος και γενικά μια μεγαλύτερη κι εντονότερη ψυχολογική δυσφορία ,από εκείνα τα άτομα που ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα ψυχολογικής ευελιξίας...

Το άγχος, καλό ή κακό, πυροδοτεί μια ψυχοβιολογική αντίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό. Ως καλό άγχος εννοούμε αυτό που μπορεί να αποτελέσει κίνητρο, και τελικώς να ενισχύσει την απόδοση μας σε συγκεκριμένη κατάσταση ή περιβάλλον. Το «κακό» άγχος μπορεί να είναι χρόνιας φύσης ή οξύ και έντονο. Ενώ ο υγιής εγκέφαλος επεξεργάζεται το καλό άγχος προσαρμοστικά, το κακό άγχος μπορεί να οδηγήσει σε δυσπροσαρμοστική επεξεργασία με μόνιμες επιπτώσεις στη δομή, τη λειτουργία και την πλαστικότητα του εγκεφάλου μας, με αλλαγές να παρατηρούνται επίσης στο σχήμα των νευρώνων, τη συνδεσιμότητα και τον αριθμό των κυττάρων.

Οι κρίσεις πανικού δεν εμφανίζονται σε όλα τα άτομα με τους ίδιους πυροδότες. Ενώ η έκφανση και ή έκβασή τους ακολουθεί συγκεκριμένο μοτίβο, οι γενεσιουργές αιτίες διαφέρουν , για αυτό και ποικίλου και οι πυροδότες. Οι οποίοι είναι πολύ σημαντικό να εξερευνηθούν στην Ψυχοθεραπεία και να αναλυθούν , γιατί αποτελούν μεγάλο κομμάτι της λύσης του προβλήματος.

Η κρίση πανικού είναι ακραία εκδήλωση υπερβολικού άγχους. Σε κάθε κατάσταση άγχους ο εγκέφαλός μας αναγνωρίζει και σηματοδοτεί δυο εντολές: της φυγής ή της μάχης. Στην κρίση πανικού υπάρχει ένα πάγωμα αντιδράσεων και μια επίμονη , αδιάλειπτη αυτοπαρατήρηση η οποία γεννά έντονα σωματικά συμπτώματα , συμπτώματα που εκλαμβάνονται ως άμεση και ισχυρή απειλή υγείας. Τον βαθμό αντίδρασης , ή για να ακριβολογούμε μη αντίδρασης, τον επηρεάζουν πολλοί παράγοντες όπως: η προυπάρχουσα «ευαισθησία» του ατόμου στο άγχος, η ένταση ανάγκης ελέγχου, και φυσικά οι σκέψεις οι οποίες κι αποτελούν τον πυρήνα του προβλήματος αφού ουσιαστικά είναι ο αυτόματος μεταφραστής των εκλαμβανομένων ερεθισμάτων και εμπειριών, κι άρα είναι αυτές που θα ορίσουν ποια έννοια θα δώσουμε σε αυτό που μας συμβαίνει εκείνη την στιγμή...

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ( OCD ), είναι μία ψυχική πάθηση που χαρακτηρίζεται από παράλογες σκέψεις, ιδέες, εικόνες (εμμονές – ιδεοληψίες ή ψυχαναγκασμούς) και οδηγεί τους πάσχοντες σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ( καταναγκασμούς). Πολλές φορές είναι πιθανό να υπάρχει μόνο μία από τις δύο συνθήκες (μόνο ψυχαναγκασμοί ή μόνο επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές), αλλά και πάλι πρόκειται για ΙΔΨ.

Αυτός που πάσχει από ΙΔΨ, συνήθως είναι ικανός να συνειδητοποιήσει ότι οι ψυχαναγκαστικές ιδέες του είναι παράλογες και προσπαθεί να τις αγνοήσει ή να τις σταματήσει. Αυτό έχει ως τελικό αποτέλεσμα σταδιακά να αυξάνεται η το άγχος του. Τελικά, συνήθως καταφεύγει στην εκτέλεση ψυχαναγκαστικών πράξεων, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να μειώσει τα επίπεδα του άγχους του και να κατευνάσει τα δυσφορικά του συναισθήματα που ολοένα αυξάνονται....